Podróże #47: Malowane Zalipie

Witam!
Starzy bywalcy na pewno pamiętają mój post sprzed trzech lat, kiedy to zabrałem Was na wirtualną wycieczkę do Wał-Rudy i Zalipia. Z rodzicami w tamtym miejscu byliśmy jeszcze trzy lata wcześniej, czyli suma sumarum wyprawa w tamte strony odbyła się sześć lat temu. Pamiętam z niej do dziś dwie rzeczy: mój ogromny zachwyt nad zalipiańskimi malunkami na ścianach, drzewach, studniach, ale także okropną aurę, niską temperaturę i gęsty kapuśniaczek sączący się z ciemnych chmur ponad nami. Z tego też powodu zobaczyliśmy wtedy tylko Dom Malarek i teren przed jego wejściem, co dziś uważam za malutki kawałek tego piękna, którzy drzemie w malowanej wsi na Ziemi Dąbrowskiej.

Od co najmniej dwóch lat postanawiałem sobie, że w końcu się zabiorę w tamte strony... Po ostatniej wyprawie pozostał olbrzymi niedosyt i chciałem go po prostu wyeliminować, móc w pełni nacieszyć się tym jakże wspaniałym miejscem, jakim jest Zalipie.
Ostatnio, dzięki relacjom telewizyjnym z tej wsi podczas konkursu "Malowana chata", a także ostatniemu wpisowi Basi Wójcik poświęconemu Zalipiu, która ma to szczęście mieszkać w tych cudownych okolicach, zdecydowałem, że kolejnym moim celem, kolejną moją wyprawą, będzie ta do Zalipia. Zapraszam Was więc na spacer, wyjątkowy spacer pełen historii i sielskich widoków.

Historia zwyczaju malowania domów sięga przełomu XIX i XX wieku i co ciekawe, owy zwyczaj nie panował wyłącznie w Zalipiu, ale w wioskach całego Powiśla Dąbrowskiego, jednak dzięki postaci Felicji Curyłowej, a także miejscowego chłopca, który wyjechał do Krakowa i pracował jako służący u państwa Hicklów, do dzisiaj kolebką zwiedzania i podziwiania malowanych chatek jest właśnie Zalipie.
Na początku malunki wykonywano wapnem na zakopconych, sczerniałych od sadzy ścianach i były to głównie plamki i inne upaćkania. Wraz z kolejnymi latami praktykę tą zaczęto przenosić na zewnętrzne ściany domów, na ściany izb, aby na końcu kwiatowe motywy, już kolorowymi farbami, pojawiały się na studniach, budach, drzewach, płotach, kapliczkach, słowem - malowano, co tylko się dało.

Niewątpliwie najsłynniejszą zalipiańską malarką była wyżej wspomniana Felicja Curyłowa, żyjąca w latach 1904-1974. Podobno, już w wieku 10 lat, sama wymalowała w swojej chacie czarny strop małego korytarza prowadzącego do izb w białe kwiaty i listki, który można dziś oglądać zwiedzając wnętrza trzech zalipiańskich chatek w zagrodzie Curyłowej. Gospodyni postawiła na rozsławienie swojej wsi i kultury królującej w niej i udało się jej to, dzięki temu cały świat może dziś poznać to magiczne miejsce pełne wzorów, kwiatów, które ma w sobie moc, by przenieść turystę do dawnej przeszłości.

Pierwszym przystankiem naszej zalipiańskiej wyprawy był Dom Malarek funkcjonujący od 1977 roku. Mieści się tam siedziba Gminnego Ośrodka Kultury, którego zadaniem jest kultywowanie tej pięknej tradycji, by nigdy ona nie zaginęła i dalej była rozsławiana. Można tam wypocząć, uczestniczyć w wielu warsztatach i poznać bliżej tajniki wykonywania zalipiańskich malowideł. Przed budynkiem można podziwiać mały ogród, który zdobią stary żuraw, mała chatka i drzewka owocowe, oczywiście wszystko malowane w kolorowe, zalipiańskie kwiaty.

Dom Malarek

Drewniana altanka

Żuraw ze studnią, obok wanienka, a w tyle maleńka zalipiańska chatka

Stół też przyzdobiony zalipiańskimi kwiatami

Drzewa również malowano, wyglądają naprawdę wspaniale

 

Po krótkim przystanku w Domu Malarek, ruszyliśmy w kierunku zagrody Felicji Curyłowej, na której terenie mieści się małe muzeum. Całość tworzą cztery staropolskie chatki, do których podczas spaceru z przewodnikiem można wejść, zobaczyć ich tradycyjny wystrój, a także oglądać stare sprzęty, obrazki, pamiątki po przeszłych pokoleniach, po gospodarzach z Zalipia. W tym roku na teren zagrody przeniesiono chatkę Stefanii Łączyńskiej z innej części wsi, najpierw ją rozebrano, a następnie, w nowym miejscu, odbudowano deseczka po deseczce.
Zalipiańskie muzeum jest wspaniałym miejscem, można odbyć w nim prawdziwą podróż w czasie, w pierwsze dekady XX wieku i późniejsze lata świetności tej wsi. Dodatkowo ten niepowtarzalny zapach starego drewna, który uwielbiam, przenosi nasze myśli i całą wyobraźnię do Zalipia sprzed stu lat, coś magicznego!
Zapraszam na spacer po muzeum...

Wejście do zagrody Felicji Curyłowej

Chatka, w której można zakupić bilety - 8 zł normalny, 5 zł ulgowy

Chata Felicji Curyłowej

Piec z zastawą

W chałupie Curyłowej kwiaty są widoczne na każdym najmniejszym kroku

O zamożności rodziny w dużej części decydowała... liczba ręcznie wykonanych poduch z gęsim pierzem

Obraz z Felicją Curyłową

Pająk, czyli ludowa ozdoba zdobiąca izby wieszana pod sufitem

Na manekinie założony tradycyjny strój, noszony na terenie Zalipia

W niemal każdej izbie był również ołtarzyk, przy którym cała rodzina się modliła

Strop wymalowany przez Curyłową w wieku 10 lat

Chatka Stefanii Łączyńskiej

Izba ciemna

Komora

 

Zapiecek

Zdobiono także obrazy Matki Bożej, Serca Jezusowego, czy zdjęcia domowników oprawione w drewniane ramy

Izba jasna, w której spali goście, bądź przyjmowało się księdza po kolędzie

Kolejny pająk

 

Zdobiono także symbole narodowe

Trzecia, najuboższa chatka

W tejże chatce nie ma zbyt wielu malunków, gdyż gospodarze byli zbyt biedni, aby zakupić farby

Piecyk z tarą na przedzie, obok zapiecek, najcieplejsze miejsce w domu

Zapiecek z misami, kubkami i maselnicą

Komora

Pułapka na szczury - szczur wchodził dziurką pod spód zwabiony jedzeniem, po czym drewniany blok miażdżył zwierzątko

Kołyska

W pomieszczeniu obok mieszkały zwierzęta - razem było cieplej

Studzienka

Buda dla psa

Wszędzie kwitły swojskie malwy...

Zalipie to naprawdę przepiękne miejsce, co pewnie widać na załączonych obrazkach. Zachęcam Was jednak zobaczyć Zalipie na żywo, by poczuć ten wyjątkowy klimat, zapach, których żadne zdjęcia niestety nie dostarczą. Warto dotknąć tej perły Ziemi Dąbrowskiej i czerpać z niej same piękne emocje, oj warto... Ta wieś udowadnia, że czasem można czas spowolnić, zatrzymać, a nawet cofnąć, tylko trzeba znaleźć odpowiednie do tego miejsce. Jest to szczególnie ważne w dzisiejszym życiu, kiedy ten czas rozpędza się niebywale szybko, sam ostatnio na to uwagę zwróciłem, myśląc, że jeszcze niedawno było się małym brzdącem, a tu już za kilka dni skończę 19 lat, a te kilka dni miną jak jedna sekunda i owa dziewiętnastka wybije szybciej niż bym mógł pomyśleć...

Pozdrawiam Was serdecznie i do zobaczenia! 😉💚💙

P.S. Ustawiłem dzisiaj wszystkie zdjęcia na jeszcze większy rozmiar, piszcie czy prezentują się lepiej niż w tej mniejszej wersji. 😉